به قلم عبدالرحمن بحری کارشناس عملیات بندر منطقه ویژه اقتصادی پارسیان

بندر پارسیان به عنوان یکی از جدیدترین و تخصصی‌ترین بنادر صنعتی کشور در جنوب ایران، جایگاهی راهبردی در توسعه آینده اقتصاد مبتنی بر دریا دارد. این بندر در منطقه ویژه صنایع انرژی‌بر پارسیان قرار گرفته و با طراحی ویژه برای پشتیبانی از صنایع سنگین مانند صنایع معدنی ، فولاد، پتروشیمی و آلومینیوم ساخته شده است. با وجود ظرفیت‌های چشمگیر، بندر پارسیان همچنان درگیر چالش‌هایی است که رفع آن‌ها، شرط لازم برای ایفای نقش جدی در اقتصاد دریایی کشور خواهد بود.

چالش‌های بندر پارسیان

نخستین گام در تحلیل آینده این بندر، درک واقع‌بینانه از چالش‌های فعلی آن است. یکی از اصلی‌ترین مشکلات، زیرساخت‌های ناقص است؛ بسیاری از تجهیزات عملیاتی، انبارها، سیستم‌های تخلیه و بارگیری و دسترسی‌های جاده‌ای و ریلی هنوز یا تکمیل نشده‌اند یا بهره‌برداری مؤثر از آن‌ها ممکن نیست. این نقص باعث افزایش هزینه‌ها، کاهش بهره‌وری و افت جذابیت برای سرمایه‌گذاران شده است.

در کنار این موضوع، نبود اتصال ریلی و محدودیت در شبکه حمل‌ونقل جاده‌ای، روند ترانزیت و صادرات را کند کرده است. بندرهایی با ظرفیت صادراتی بالا بدون پشتیبانی ریلی و جاده‌ای کافی، نمی‌توانند مزیت رقابتی پایداری داشته باشند. همچنین، نیروی انسانی بومی متخصص به میزان کافی در دسترس نیست و آموزش مهارتی ساختارمندی نیز وجود ندارد.

از سوی دیگر، هم‌پوشانی وظایف و کندی هماهنگی بین نهادهای مرتبط مثل گمرک، سازمان بنادر، منطقه ویژه و دستگاه‌های اجرایی، فرآیند تصمیم‌گیری و اجرای پروژه‌ها را با تأخیر مواجه کرده است. موضوعی که برای سرمایه‌گذاران ریسک‌زا تلقی می‌شود. ملاحظات زیست‌محیطی در منطقه نیز نیازمند نگاه دقیق و پایدار است؛ چرا که توسعه بدون حفاظت از محیط‌زیست دریایی و ساحلی، توسعه‌ای شکننده خواهد بود.

مزیت‌های بندر پارسیان

در کنار چالش‌ها، بندر پارسیان دارای مزیت‌هایی کلیدی است که آن را به یکی از گزینه‌های جذاب برای توسعه صنعتی و اقتصادی دریامحور تبدیل کرده است. موقعیت جغرافیایی ممتاز این بندر در کرانه‌های غربی هرمزگان و در کنار آب‌های آزاد خلیج فارس، امکان دسترسی سریع به بازارهای صادراتی منطقه را فراهم می‌کند.

یکی از ویژگی‌های ساختاری مهم بندر، عمق بالای طبیعی آبخور اسکله‌هاست که امکان پهلوگیری کشتی‌های فله با ظرفیت ۷۰ هزار تن وتانکر های با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن را بدون نیاز به لایروبی مکرر فراهم می‌کند. این موضوع، یک مزیت عملیاتی مهم در مقایسه با برخی بنادر کشور محسوب می‌شود. همچنین، بندر پارسیان با هدف پشتیبانی مستقیم از صنایع انرژی‌بر طراحی شده و این یعنی هم‌راستایی کامل میان نیازهای صنعت و عملکرد بندر.

وسعت قابل توسعه بندر از دیگر مزایای آن است. برخلاف بنادر سنتی که فضای توسعه محدود دارند، پارسیان در منطقه‌ای قرار دارد که هنوز ظرفیت ساخت و توسعه ترمینال‌ها، انبارها، مراکز لجستیکی و زیرساخت‌های حمل‌ونقل وجود دارد. علاوه بر این، حمایت‌های دولتی و تمرکز سیاست‌گذاران بر توسعه این بندر در قالب طرح‌های ملی، فرصت بی‌نظیری برای سرمایه‌گذاری در اختیار بخش خصوصی قرار می‌دهد.

راهکارهای جذب سرمایه‌گذار

برای آن‌که بندر پارسیان بتواند تبدیل به یک هاب اقتصادی واقعی شود، نیاز به جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی دارد. اما جذب سرمایه فقط با شعار و وعده اتفاق نمی‌افتد. لازم است ابتدا زیرساخت‌های اصلی مانند راه، آب، برق، گاز، اسکله و انبارها به‌صورت کامل و عملیاتی آماده شوند. هر سرمایه‌گذاری در بدو ورود، به دنبال زیرساخت آماده و ریسک پایین است.

در مرحله بعد، ارائه مشوق‌های واقعی و ملموس مثل معافیت مالیاتی، تخفیف در تعرفه‌های بندری، زمین‌های صنعتی با قیمت مناسب و تسهیلات بانکی، می‌تواند جذابیت تصمیم سرمایه‌گذار را افزایش دهد. همچنین ایجاد یک مرکز خدمات یکپارچه سرمایه‌گذاری در داخل بندر که کلیه خدمات مربوط به مجوزها، مشاوره حقوقی، گمرک، پشتیبانی فنی و ارزیابی محیط‌زیستی را در یک مکان ارائه دهد، به میزان زیادی فرایند ورود سرمایه‌گذار را تسهیل خواهد کرد.

از دیگر راهکارهای مهم، شفاف‌سازی قوانین و تسریع در فرآیند صدور مجوزهاست. نبود قطعیت در قوانین، عامل بازدارنده مهمی برای سرمایه‌گذاران است. در کنار آن، بازاریابی و معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در رسانه‌های تخصصی، نمایشگاه‌های داخلی و بین‌المللی، باید به‌صورت منظم و حرفه‌ای پیگیری شود.

همچنین می‌توان از الگوهای مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) برای جذب سرمایه در پروژه‌های کلیدی مانند ساخت اسکله، ترمینال، انبار، خطوط ریلی و مراکز لجستیکی بهره گرفت. مدل‌هایی مانند BOT، BOLT یا اجاره‌های بلندمدت، ابزارهای آزموده‌شده و اثربخشی در این مسیر هستند.
خرید ونصب تجهیزات تخلیه وبارگیری(جرثقیل های ساحلی، نصب دستگاهای شیپ آنلودر و شیپ لودر) و… توسط سرمایه گذار می‌تواند نقش بسزایی در رونق این بندر ایفا کند.

بندر پارسیان در اقتصاد دریا محور

در الگوی توسعه‌ای آینده ایران، تمرکز بر اقتصاد دریا محور به‌عنوان یکی از استراتژی‌های پایدار مطرح است. این الگو مبتنی بر استفاده حداکثری از ظرفیت‌های ساحلی، بندری و دریایی کشور برای رشد تولید، صادرات، اشتغال و تاب‌آوری اقتصادی است.

در این مسیر، بندر پارسیان می‌تواند به یکی از قطب‌های اصلی اقتصاد دریا محور کشور تبدیل شود. نزدیکی به صنایع بزرگ، امکان صادرات مستقیم، ظرفیت‌های توسعه فیزیکی و حمایت‌های منطقه‌ای، همه و همه عواملی هستند که پارسیان را به‌عنوان موتور محرکه جدیدی در اقتصاد دریایی معرفی می‌کنند.

همچنین با اتصال آینده بندر به شبکه ریلی سراسری، امکان توسعه ترانزیت کالا به کشورهای آسیای مرکزی، افغانستان، عراق و قفقاز فراهم خواهد شد؛ موضوعی که هم از لحاظ اقتصادی و هم ژئوپلیتیکی اهمیت دارد. این بندر می‌تواند با مدیریت صحیح، مکمل بندرهای سنتی و پرترافیک کشور باشد و توازن راهبردی در حمل‌ونقل دریایی ایجاد کند.

علاوه بر آن، با توسعه خدمات بندری و دریایی، مراکز لجستیکی و پایانه‌های صادراتی، بندر پارسیان می‌تواند هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم در حوزه‌های فنی، حمل‌ونقل، انبارداری، بیمه، گمرک و پشتیبانی فراهم کند و نقش فعالی در توسعه نواحی ساحلی جنوب کشور ایفا نماید.

۱۴۰۴/۰۴/۲۲